Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, το μοντέλο για την ανάπτυξη των πόλεων στηρίζεται στις αναπλάσεις. Στην Ελλάδα συνεχίζεται η χωρίς ευρύτερο σχεδιασμό επέλαση του τσιμέντου. Επιστήμονες παρεμβαίνουν στο διάλογο της «Κ»...
Εκτός σχεδίου δόμηση, αυθαίρετα, επεκτάσεις σχεδίου πόλης. Εννοιες άγνωστες στις δυτικοευρωπαϊκές πόλεις, που επεκτείνονται με οργανωμένη δόμηση ή δεν επεκτείνονται καθόλου! Κι αυτό γιατί οι αναπλάσεις όχι κτιρίων, αλλά ολόκληρων περιοχών γίνονται τις τελευταίες δεκαετίες ο κανόνας, καθώς βελτιώνουν την εικόνα των πόλεων και την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας τους, και κυρίως τις κάνουν πιο ανθρώπινες. Στην Ελλάδα;
Οι πολίτες και οι δήμαρχοι πιέζουν για να πολεοδομήσουν μέχρι και το τελευταίο μέτρο ελεύθερου χώρου.
Η «Κ» συνεχίζει τον διάλογο για τις πόλεις και την πολεοδομική πολιτική, με αφορμή την εξαγγελία του νέου ρυθμιστικού σχεδίου της Αθήνας.
Με οργανωμένο τρόπο
Στις περισσότερες δυτικοευρωπαϊκές χώρες, η οικοδόμηση εκτός των ορίων των οικισμών δεν είναι εφικτή παρά μόνο υπό αυστηρές προϋποθέσεις.
«Κανείς στη δυτική Ευρώπη δεν ασχολείται με επεκτάσεις των πόλεων ή την εκτός σχεδίου δόμηση, καθώς απλά δεν υφίστανται ως έννοιες», εξηγεί στην «Κ» η κ. Ράνια Κλουτσινιώτη, αρχιτέκτων-πολεοδόμος και επικεφαλής της αντιπροσωπείας του Τεχνικού Επιμελητηρίου στο Συμβούλιο Αρχιτεκτόνων Ευρώπης.
«Οι μεγάλες πόλεις κατά κανόνα επεκτείνονται με οργανωμένο τρόπο. Λ.χ. το κράτος έχει αιτήματα για τη στέγαση 500 οικογενειών και αποφασίζει να οργανώσει ένα στεγαστικό πρόγραμμα. Γύρω από τις πόλεις υπάρχουν ζώνες όπου επιτρέπεται η δόμηση κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις ανάπτυξης.
Ας δώσουμε το παράδειγμα της Κυανής Ακτής: στο εσωτερικό, στην Προβηγκία, μπορείς μόνο να αποκαταστήσεις υφιστάμενες κατασκευές. Στην παράκτια ζώνη μπορείς να χτίσεις μέσα στον οικισμό ή να χτίσεις έναν οικισμό».
Την τελευταία δεκαετία, οι ευρωπαϊκές μητροπόλεις δίνουν ολοένα και μεγαλύτερη βαρύτητα στην ανάπλαση ολόκληρων περιοχών τους.
«Οι αναπλάσεις σε κεντρικές περιοχές έχουν στόχο να δημιουργήσουν συνθήκες ανταγωνιστικότητας για την ίδια την πόλη», λέει στην «Κ» ο αρχιτέκτων-πολεοδόμος κ. Γιάννης Πυργιώτης.
«Με αυτόν τον τρόπο πόλεις όπως η Βαρκελώνη και το Βερολίνο κατάφεραν πολλά».
Ας δούμε ορισμένα παραδείγματα ευρωπαϊκών μητροπόλεων:
Βερολίνο: «Τα τελευταία χρόνια έγινε μια τεράστια οικιστική ανάπτυξη στο ανατολικό και δυτικό Βερολίνο. Περιελάμβανε νέες κατοικίες στην ελεύθερη ζώνη γύρω από το τείχος, καθώς και την ανάπλαση παλαιών περιοχών», εξηγεί η κ. Κλουτσινιώτη. «Οι αναπτύξεις αυτές δεν έγιναν από μικροεργολάβους, αλλά από developers, κάτω από τον απόλυτο έλεγχο των δήμων, που όριζαν χρήσεις και όρους δόμησης.
Και φυσικά... χωρίς δυνατότητα διαπραγμάτευσης και χρηματισμού».
Παρίσι: Το Παρίσι αναπτύχθηκε σε δακτυλίους, κυρίως με οργανωμένη δόμηση από το κράτος. «Η πρακτική αυτή, ιδιαίτερα διαδεδομένη το ’50 και το ’60, οδήγησε σε μια κοινωνική και οικονομική κατηγοριοποίηση της πόλης, με τους μετανάστες να κατοικούν στις παρυφές της πόλης και όλα τα γνωστά σήμερα προβλήματα», λέει η κ. Κλουτσινιώτη.
«Πάντως η οργανωμένη δόμηση εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να είναι ο μόνος τρόπος επέκτασης.
Τις τελευταίες δεκαετίες γίνονται και τεράστιες προσπάθειες για αναπλάσεις: γκρεμίζονται μπλοκ εργατικών πολυκατοικιών και χτίζονται χαμηλότερες κατοικίες για τους αστούς και τη μεσαία τάξη, κυρίως στα ανατολικά της πόλης».
Λονδίνο: Οπως εξηγεί ο κ. Πυργιώτης, οι πολεοδομικές επεκτάσεις στη βρετανική πρωτεύουσα γίνονται με οργανωμένα προγράμματα δόμησης, με τη συνεργασία τοπικής αυτοδιοίκησης και περιφερειακών κυβερνήσεων.
«Για παράδειγμα, ένα τέτοιο σχέδιο αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια για την περιοχή κατά μήκος του Τάμεση, με περιοχές κατοικίας αλλά και εργασίας».
Συνηθισμένα είναι και τα προγράμματα αναπλάσεων, ιδίως σε παλαιές βιομηχανικές περιοχές, με την επανάχρηση ή την κατεδάφιση εργοστασίων.
Στην Αθήνα;
«Η υπόθεση των ατελείωτων επεκτάσεων είναι γνωστή. Οι δε αναπλάσεις παραμένουν πολύ περιορισμένες», λέει η κ. Κλουτσινιώτη. «Παρεμβάσεις στην Κυψέλη ή αλλού έχουν μελετηθεί –όχι απλά προταθεί– ήδη από την εποχή του Μάνου, όταν το 30% των περιοχών αυτών ήταν ακόμα σπιτάκια. Τώρα η κατάσταση είναι πιο δύσκολη στις πυκνοκατοικημένες περιοχές, χρειάζονται περισσότερα χρήματα για να εξανθρωπιστούν.
Αυτές οι παρεμβάσεις, όμως, πρέπει να γίνονται από μια αξιόπιστη Πολιτεία, η οποία δυστυχώς στην Ελλάδα δεν υπάρχει».
Δεν προέβλεψαν τις αλλαγές
«Δεν γίνεται με ένα μαρκαδόρο ή ένα νόμο να αυξήσεις ή να περιορίσεις τον πληθυσμό μιας πόλης. Ο πληθυσμός θα έρθει όπου υπάρχουν ευκαιρίες. Απλώς πρέπει να προβλέψεις αυτή την αύξηση, ώστε να σχεδιάσεις ανάλογα τις πόλεις σου». Αυτό θεωρεί ως το πιο πολύτιμο δίδαγμα του πρώτου ρυθμιστικού σχεδίου της Αθήνας ο αρχιτέκτων-πολεοδόμος, Γιάννης Πυργιώτης, μέλος της βασικής ομάδας που συνέταξε το σχέδιο επί υπουργίας Αντώνη Τρίτση, αλλά και της ομάδας που το θέσπισε ως νόμο το 1985, επί υπουργίας Ευάγγελου Κουλουμπή.
Το «Ρυθμιστικό Σχέδιο και το Πρόγραμμα Προστασίας Περιβάλλοντος της Ευρύτερης Περιοχής της Αθήνας», ήταν το πρώτο πλήρες πλαίσιο που θεσμοθετήθηκε (ν.1515/85), με κατευθύνσεις και μέτρα για την ανάπτυξη της Αττικής.
Η θέσπιση του ρυθμιστικού συνοδεύτηκε από την ίδρυση του Οργανισμού Αθήνας (ΟΡΣΑ), οργανισμού που ανέλαβε την εφαρμογή του και τέθηκε υπό την εποπτεία του ΥΠΕΧΩΔΕ.
Το ρυθμιστικό περιελάμβανε μια σειρά από άξονες όπως:
- Εθεσε στόχο τη σταθεροποίηση του πληθυσμού.
- Οριοθέτησε το ιστορικό κέντρο της πόλης και έδωσε κατευθύνσεις για την προστασία του.
- Χαρακτήρισε την ανατολική Αττική απόθεμα γης και γη υψηλής παραγωγικότητας, θεσπίζοντας ζώνες προστασίας.
«Αν έπρεπε να δώσεις έναν χαρακτηρισμό στο παλαιό ρυθμιστικό σε σχέση με το νέο, τότε το παλαιό είναι το πολιτικό - οραματικό ρυθμιστικό και το νέο το διαχειριστικό ρυθμιστικό», τονίζει στην «Κ» ο αρχιτέκτων Σπύρος Τσαγκαράτος.
«Υπήρχαν πολλά σημεία στα οποία πέτυχε. Για παράδειγμα πέτυχε στην αναβάθμιση τμημάτων του κέντρου, όπως η Πλάκα και το Θησείο.
Επιπλέον, πέτυχε τη σταθεροποίηση του πληθυσμού σε όλη την Αττική πλην της Ανατολικής, ενώ πέτυχε να αναπτυχθούν ορισμένα κέντρα στην Δυτική Αττική, όπως το Περιστέρι, το Χαϊδάρι, η Νίκαια, ο Κορυδαλλός».
«Οι Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου στα Μεσόγεια και στη Λαυρεωτική, που προβλέπονταν από το ρυθμιστικό, διέσωσαν σημαντικά τμήματα γης», λέει ο κ. Πυργιώτης «όπως θετική ήταν και η αύξηση της αρτιότητας από τα 4 στα 20 στρέμματα και η απαγόρευση των κατατμήσεων.
Το ρυθμιστικό όμως απέτυχε να προσαρμοστεί στις αλλαγές που συντελέστηκαν ταχύτατα, ενώ δεν προέβλεψε το μετρό και τη μεταφορά του αεροδρομίου στα Σπάτα».
Του Γιωργου Λιαλιου
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου