Τότε. Παρέες - παρέες οι γυναίκες επιδίδονται στο καθάρισμα των κρεμμυδιών για το στιφάδο.
Τότε. Σημαιοστολισμός του χώρου του πανηγυριού
Από άποψη εκκλησιαστική-αρχιτεκτονική, ο ναός του Αγίου Πέτρου είναι κτισμένος σε σταυροειδή ρυθµό. Η περιοχή που βρισκόταν μέχρι προ ολίγου ο ναός του Αγίου Πέτρου φαίνεται ότι ήταν μία πολύ σηµαντική Βυζαντινή τοποθεσία. Μετά τη μετακίνηση και μεταφορά του ναού λόγω της κατασκευής του αεροδρομίου οι ανασκαφές που έγιναν στο χώρο απέδειξαν κατοίκιση αιώνων στην περιοχή. Από τον 6ο αιώνα ήδη βρέθηκαν λείψανα αγροτικού οικισµού που φαίνεται ότι εκµεταλλευόταν τα χωράφια της εύφορης περιοχής. Η πρώτη αυτή περίοδος χαρακτηρίζεται από μικρή και φτωχική ανάπτυξη, επιδροµές και καταστροφές και γενικά πολύ περιορισµένα οικονοµικά και πολιτιστικά μέσα.
Ο Μητροπολίτης Μεσογαίας & Λαυρεωτικής κ. Νικόλαος, στην διάρκεια του εσπερινού, από το ιστορικό εξωκλήσι των Αγίων Πέτρου & Παύλου.
Τα παιδιά με τις αναμμένες δάδες, μετά τον εσπερινό, θα κατευθυνθούν στον χώρο των καζανιών. Εκεί θα ανάψουν τα ξύλα που όλη τη νύχτα θα βράσουν το στιφάδο των Αγίων, που πρέπει να είναι έτοιμο για διανομή μετά την πρωινή λειτουργία.
Κορυφαία στιγμή του πανηγυριού, η προετοιμασία του περίφημου στιφάδου…Οι ετοιμασίες ξεκινάνε από τα τέλη Μαΐου όταν η υπεύθυνη επιτροπή του πανηγυριού φροντίζει για τη συγκέντρωση των απαραίτητων χρημάτων, ώστε να αγοραστούν τα ζώα και τα υπόλοιπα υλικά που θα χρειαστούν. Το σφάξιμο των περίπου 20 μοσχαριών που θα χρησιμοποιηθούν γίνεται μερικές μέρες πριν για να προλάβει το κρέας να σιτέψει. Την παραμονή της γιορτής όλες οι γυναίκες της πόλης μαζεύονται στα Φαγιά, εκεί που αργότερα θα στηθούν τα καζάνια, και καθαρίζουν τα κρεμμύδια. Δεν μιλάμε φυσικά για μερικά κιλά αλλά για περίπου 4-5 τόνους!
Στη συνέχεια αφήνουν τα καθαρισμένα κρεμμύδια σε δεξαμενές με νερό και αναλαμβάνουν οι άντρες. Από το πρωί οργανώνουν τις δουλειές μεταξύ τους και έτσι άλλοι ετοιμάζουν τα ξύλα για τις φωτιές, άλλοι κουβαλάνε τα άδεια καζάνια και όλοι μαζί σιγά σιγά τα γεμίζουν. Πρώτα θα πέσει το κρέας, με το φτυάρι. Ύστερα φρέσκια ντομάτα, κρεμμύδια μέχρι το χείλος του καζανιού, πελτές ντομάτας, ελαιόλαδο, κανέλα, μπαχάρι και νερό. Την όλη διαδικασία επιβλέπει ο έμπειρος αρχιμάγειρας, ένας από τους γεροντότερους κατοίκους της περιοχής.
Κάποιοι φρόντισαν να έρθουν εφ' ενός ίππου. Η οικονομική κρίση άραγε ;
Όσο βράζουν τα καζάνια Όταν όλα τα καζάνια γεμίσουν, έχει πια βραδιάσει. Τα προσανάμματα και τα ξύλα περιμένουν κάτω από τα καζάνια και όλοι φεύγουν, για να βάλουν τα καλά τους και να πάνε στην εκκλησία για τη λειτουργία. Το πανηγύρι ξεκινάει αμέσως μετά. Τα ξύλα παίρνουν φωτιά και πολύ γρήγορα η μυρωδιά του κρεμμυδιού, της ντομάτας και της κανέλας πλημμυρίζει το χώρο. Γύρω από τα καζάνια η ορχήστρα παίζει τις πρώτες νότες παραδοσιακής μουσικής σκορπώντας ενθουσιασμό, τα πρώτα τσάμικα στήνονται σε χρόνο ρεκόρ, ενώ οι πάγκοι με τους πλανόδιους πουλάνε ό,τι μπορείτε να φανταστείτε και το γλέντι κρατάει μέχρι αργά το βράδυ, ενώ το στιφάδο σιγοβράζει.
Μετά το πρώτο άναμμα, η εποπτεία των 70 καζανιών είναι ιδιαίτερα δύσκολη και επίπονη. Ο καπνός που ανεβαίνει στον ουρανό, είναι ορατός από μεγάλη απόσταση.
Η λειτουργία έχει τελειώσει και ο κόσμος κατευθύνεται στη θέση "φαγιά" όπου έχει αρχίσει η διανομή του "στιφάδου".
Νωρίς το πρωί της επομένης παρατηρείται μια δεύτερη κοσμοσυρροή όπου όλοι όσοι προσέρχονται κουβαλάνε και ένα απαραίτητο αξεσουάρ: μια άδεια κατσαρόλα από το σπίτι, την οποία και θα γεμίσουν -έναντι πληρωμής με κουπόνι ανά μερίδα- από τα καζάνια με το στιφάδο.
Όλα είναι έτοιμα για την διανομή του περίφημου στιφάδου του Αγ. Πέτρου. 7ο καζάνια για εφέτος, θα αδειάσουν μέσα σε δύο το πολύ ώρες.
Ο εθελοντισμός είναι η βασική αρχή διατήρησης του εθίμου στο πέρασμα του χρόνου.
Ο Πρόεδρος του Συλλόγου Γ. Γεώργας στην συγκέντρωση των κουπονιών, οικονομική βάση για το πανηγύρι της επόμενης χρονιάς.
Ο Δάσκαλος του 2ου Δημοτικού Σχολείου Σπάτων κ. Νικολάου, ακμαίος και παρών στην τήρηση του εθίμου όπως κάθε χρόνο έτσι και εφέτος. "Από το βάθος ακούγεται η φωνή του Προέδρου του Συλλόγου Γ. Γεώργα, - στον δάσκαλο 2 κουτάλες. Ελάχιστο δείγμα στην προσφορά του στις πρώτες μας γνώσεις. Προσφορά ζωής. Κράτα γερά δάσκαλε.
Ιστορικά - Λαογραφικά στοιχεία.
Απόσπασμα «ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΧΙΑ ΣΤΑ ΣΠΑΤΑ»
Σ' αυτό το σημείο και για να τονίσουμε ακριβώς αυτή τη σύνδεση πολιτιστικών στοιχείων των παλαιών κατοίκων και των Αρβανιτών, θα αναφέρουμε το παράδειγμα του πανηγυριού ή του Τάματος του Αγίου Πέτρου.
Ουσιαστικά εδώ συμβαίνει μια τελετουργική θυσία ταύρου στην οποία συμμετέχει όλο το χωριό και στη συνέχεια όλοι πρέπει να φάνε το κρέας του θυσιασμένου ζώου ή ζώων. Πολλοί μελετητές υποστηρίζουν ότι η καταγωγή αυτού του εθίμου ανάγεται στην Τουρκοκρατία και το θεωρούν Αρβανίτικης προέλευσης γιατί είναι γνωστό ότι οι Αρβανίτες συνήθιζαν αυτές τις δημόσιες θυσίες και την κατανάλωση του μαγειρεμένου κρέατος µε το όνομα κουρμπάν (κουρμπάνια).
Αυτό είναι αλήθεια, όμως παρόμοια πρακτική είναι πασίγνωστη από όλη σχεδόν την Ελλάδα και μάλιστα από περιοχές που δεν υπάρχουν Αρβανίτες. Μπορούμε να αναφέρουμε τη θυσία ταύρου στην Αγία Παρασκευή της Μυτιλήνης, στη γιορτή της Παναγίας στις Μενετές στην Κάρπαθο, στον Οξύλιθο στην Εύβοια και αλλού. Η θυσία και το μοίρασμα του κρέατος ταύρου είναι γνωστή πρακτική από τα Μυκηναϊκά χρόνια στην Ελλάδα. Υπάρχουν παραστάσεις µε ταύρους που οδηγούνται στη θυσία, ακόµη και από τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου.
Γιατί λοιπόν θα πρέπει να αποκλείσουμε ότι η νέα παράδοση που έφτασε στην περιοχή των Σπάτων στα τέλη του 14ου αιώνα δεν βρήκε εδώ ένα ανάλογο υπόβαθρο και συνέχισε να υπάρχει μέχρι τις µέρες µας.
Άλλωστε ο μύθος που λέει ότι ο Θησέας καταδίωξε και συνέλαβε τον Ταύρο της Κρήτης στο Μαραθώνα και μετά τον θυσίασε, µας επιβεβαιώνει ακριβώς αυτήν την άποψη. Το έθιµο λοιπόν που επιβιώνει μέχρι τις μέρες µας και παραμένει ζωντανό και ακμαίο και µόνο αυτό είναι ικανό να µας αποδείξει τη δύναμη της παράδοσης και της συνέχειας της κατοίκησης σ' αυτόν τον χώρο.
Έβδομη Τέχνη
Βραβευμένο ντοκυμανταίρ στο φεστιβάλ κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 1978, με τίτλο : Σπάτα, το στιφάδο του Αγίου Πέτρου: 1 βραβείο (ειδική μνεία ΠΕΚΚ)ΣΠΑΤΑ, ΤΟ ΣΤΙΦΑΔΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΕΤΡΟΥ
Ελλάδα 1979 16mm 26΄
Σκηνοθεσία-έρευνα: Αλίντα Δημητρίου
Φωτογραφία: Λευτέρης Παυλόπουλος
Μοντάζ: Δημήτρης Αυγερινός
Ηχοληψία: Ματθαίος Ρούσσος
Παραγωγή: ΚΙΝΗΤΙΚΗ - Μορφωτικός Σύλλογος Σπάτων
Η ταινία αναφέρεται σε ένα πανάρχαιο έθιμο που αγκάλιασε ο Χριστιανισμός και σβήνει μέσα στον τεχνολογικό πολιτισμό. Ο Άγιος Πέτρος καλείται να εκπληρώσει τις ανάγκες των πιστών οι οποίοι σε αντάλλαγμα του προσφέρουν ένα σφαχτάρι. Γιορτάζεται στις 2 Ιουνίου και το τάμα είναι: Άγιε μου Πέτρο κάνε μου αυτό (= όποια ανάγκη έχει ο καθένας) και εγώ θα σου φέρω ένα τραγί στη χάρη σου. Τα ζώα τα φέρνουν την παραμονή και οι άνδρες τα σφάζουν και τα μαγειρεύουν όλη νύχτα μέσα σε μεγάλα καζάνια. Οι γυναίκες καθαρίζουν κρεμμύδια για να γίνει το στιφάδο. Το φαγητό μοιράζεται στο εκκλησίασμα μετά τη λειτουργία. Τη χρονιά που γυρίστηκε η ταινία το τάμα εξέφραζε τη συλλογική ανάγκη: να μη γίνει το αεροδρόμιο.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου